Είναι λογικό η νίκη του Ερντογάν να θεωρείται δεδομένη στις 28 Μαΐου. Ούτε ο Κιλιτσντάρογλου και οι υποστηρικτές του ευελπιστούν σε ανατροπή των αποτελεσμάτων.
Το κλίμα στις τάξεις της εξακομματικής αντιπολίτευσης χαρακτηρίζεται ως απογοητευτικό, ενώ καταγράφονται και αποσυσπειρωτικές τάσεις. Από την πλευρά τους οι τουρκικές, και όχι μόνο, δημοσκοπικές εταιρείες, που έδιναν προβάδισμα στον αντίπαλο του Τούρκου Προέδρου, τώρα «σιωπούν» και σωστά πράττουν.
Ο Κιλιτσντάρογλου υποστήριζε ότι θα διορθώσει τα μείζονα προβλήματα που ταλανίζουν την Τουρκία, όπως η παραπαίουσα οικονομία, το έλλειμμα δημοκρατίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Από την πλευρά του ο Ερντογάν διαλαλούσε στο εσωτερικό και στο εξωτερικό τα διάφορα επιτεύγματά του, κυρίως αμυντικού χαρακτήρα, κατά τη διάρκεια της εικοσαετούς διακυβέρνησής του, ενώ ταυτόχρονα κατηγορούσε την αντιπολίτευση διότι τάχθηκε στο πλευρό των τρομοκρατών – εννοώντας τους Κούρδους – και των ΛΟΑΤ+.
Παράγοντες επιρροής στις προεδρικές εκλογές
Όπως προαναφέρθηκε, η επικράτηση του Ερντογάν στον δεύτερο γύρο θεωρείται πρακτικά δεδομένη, ωστόσο, μια σειρά παράγοντες θα μπορούσαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό να επηρεάσουν ποσοστιαία το αποτέλεσμα.
- Οι εθνικιστές ψηφοφόροι. Ορισμένοι αναλυτές υποστήριζαν ότι οι ψήφοι του φιλοκουρδικού HDP υπέρ του Κιλιτσντάρογλου θα μπορούσαν να μειώσουν τις πιθανότητες εκλογής του. Αντίθετα, η πλειονότητα υποστήριζε ότι οι ψήφοι των Κούρδων θα φέρει τον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) πιο κοντά στον προεδρικό θώκο. Μεταξύ αυτών και η εταιρεία δημοσκοπήσεων Rawest Research, που εκτιμούσε ότι «το CHP σημειώνει σημαντική άνοδο από την υποστήριξη των Κούρδων, ενώ το μερίδιο του ΑΚΡ από τους Κούρδους ψηφοφόρους εμφανίζει πτωτική τάση».
Πράγματι, η υποστήριξη των Κούρδων ήταν σημαντική για τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης, αλλά οι αντίπαλοι του Ερντογάν απώλεσαν την υποστήριξη των εθνικιστών. Από την πλευρά του, ο υπερεθνικιστής Ογάν, με το 5,17% των ψήφων του πρώτου γύρου, ανακοίνωσε ότι, στον δεύτερο γύρο, θα υποστηρίξει τον υποψήφιο Πρόεδρο που θα εγγυηθεί τη διατήρηση της συνταγματικής προστασίας της τουρκικής ταυτότητας, τον επαναπατρισμό των Σύρων προσφύγων, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής.1
Τελικά, πριν από μερικά 24ωρα, ο 54χρονος «ρυθμιστής» των τουρκικών προεδρικών εκλογών, Ογάν, ανακοίνωσε ότι θα υποστηρίξει τον Ερντογάν, παρά τις υποσχέσεις του Κιλιτσντάρογλου ότι θα στείλει πίσω όλους τους πρόσφυγες μόλις κερδίσει τις εκλογές.
2. Η οικονομία και οι διακυμάνσεις της αγοράς, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο οι ψηφοφόροι αξιολογούν τον συνεχιζόμενο υψηλό πληθωρισμό, παράλληλα με τα λαϊκιστικά μέτρα του Ερντογάν για την υποστήριξη των νοικοκυριών, όπως η ανακοίνωσή του, στις 9 Μαΐου, για αύξηση 45% του μισθού των δημοσίων υπαλλήλων.2
Να θυμίσουμε ότι, πριν από τις εκλογές της 14ης Μαΐου, οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν νίκη της αντιπολίτευσης, γεγονός που ενίσχυσε το χρηματιστήριο και την τουρκική λίρα. Στη συνέχεια, αμέσως μετά τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου που απέδειξαν ότι οι προβλέψεις ήταν ανακριβείς, το χρηματιστήριο οδηγήθηκε σε αναστολή συναλλαγών, το τουρκικό νόμισμα βρέθηκε σε ιστορικό χαμηλό (19,8050 λίρες/δολάριο), ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας επέβαλε προσωρινά περιορισμούς (capitalcontrols) στις αναλήψεις μετρητών από πιστωτικές κάρτες.
3. Ο ρόλος του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου της Τουρκίας (Yüksek Seçim Kurulu – YSK), το οποίο διερευνά και αποφασίζει για όλες τις παρατυπίες, καταγγελίες και ενστάσεις, κατά τη διεξαγωγή των εκλογών. Στο πρόσφατο παρελθόν, το YSK έλαβε δύο αποφάσεις υπέρ του Ερντογάν. Συγκεκριμένα, το 2017, αποφάσισε να μην απαιτήσει την καταμέτρηση μόνο των σφραγισμένων ψηφοδελτίων στο συνταγματικό δημοψήφισμα, ενώ, το 2019, αποφάσισε να επαναληφθούν οι εκλογές για την ανάδειξη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης.3
4. Η διαίρεση των εξουσιών. Εάν μετά τις εκλογές ο συνασπισμός του κόμματος του Προέδρου δεν ελέγχει το κοινοβούλιο, τότε το κοινοβούλιο θα μπορούσε να ελέγξει τον Πρόεδρο με διάφορους τρόπους, εφόσον η πλειοψηφία των μελών το επιδιώξει. Ο Πρόεδρος διαθέτει διευρυμένη εξουσία, όπως για παράδειγμα να διορίζει υπουργούς, αλλά βασίζεται στην έγκριση του κοινοβουλίου σε θέματα όπως ο προϋπολογισμός, η επικύρωση διεθνών συνθηκών και η ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο εξωτερικό.4
Σε κάθε περίπτωση, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αντιληφθούν οι Τούρκοι ψηφοφόροι την προοπτική μιας προεδρίας του Κιλιτσντάρογλου απέναντι σε μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία του AKP. Αυτή η διαίρεση εξουσιών είναι σίγουρο ότι θα οδηγούσε σε πολιτικές εντάσεις και σε δυσλειτουργία του προεδρικού συστήματος, με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις.
5. Ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Αν και μετεκλογικά δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές στην τουρκική εξωτερική πολιτική, εντούτοις, στον δεύτερο γύρο των εκλογών, όπου αναμένεται οι εθνικιστές ψηφοφόροι να είναι οι «ρυθμιστές», εκτιμάται ότι η στάση του μέσου Τούρκου ψηφοφόρου στις επιρροές των ΗΠΑ και της Ρωσίας θα μπορούσε να διαδραματίσει κάποιον ρόλο.
Η Ρωσία παραμένει η κύρια πηγή τουριστών της Τουρκίας και ένα μποϊκοτάζ στον τουρισμό το προσεχές καλοκαίρι θα μπορούσε να κοστίσει δισεκατομμύρια δολάρια στην τουρκική οικονομία. Επιπρόσθετα, ο Πούτιν θα μπορούσε να απαιτήσει την άμεση αποπληρωμή των καθυστερημένων λογαριασμών του ρωσικού φυσικού αερίου ή ακόμη και να επιβάλει νέες, υψηλότερες τιμές στις εξαγωγές ρωσικών υδρογονανθράκων προς την Τουρκία. Αν αυτά τα σενάρια γίνουν κατανοητά από τους Τούρκους ψηφοφόρους, τότε ένας αριθμός ψηφοφόρων θα στραφεί υπέρ του Ερντογάν.
Στον επαναληπτικό γύρο των προεδρικών εκλογών ο Ερντογάν προβάλλει ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί, γεγονός που οδηγεί στην εκτίμηση ότι αναμένεται περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση. Ήδη, η επιτροπή του Κογκρέσου προβληματίζεται σχετικά με μια πιθανή πώληση F-16, μετά την ολοκλήρωση των προεδρικών εκλογών.
Καθόλου απίθανο η αμερικανική κυβέρνηση να προχωρήσει σε μια επίσημη ειδοποίηση του Κογκρέσου για πώληση F-16 προς την Τουρκία, όπως έπραξε τον περασμένο Απρίλιο με την πώληση των ηλεκτρονικών συστημάτων, που η Τουρκία είχε ζητήσει το 2019 για να αυξήσει τη διαλειτουργικότητα των F-16 της σε ΝΑΤΟϊκό επίπεδο, για θέματα ανταλλαγής πληροφοριών και ασφάλειας πτήσεων.
Ωστόσο ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, Ρόμπερτ Μενέντεζ, συνεχίζει να είναι αντίθετος στην πώληση των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία.
1. Yusuf Selman Inanc, Middle East Eye, «Sinan Ogan: The anti-refugee ultra-nationalist shaking up Turkey’s election», May 15, 2023
2. Elcin Poyrazlar, Politico Europe, «Erdoğan gives public workers 45 percent pay rise in Turkey’s tight election race», May 9, 2023
3. Bianet, «Five new members and new chair to be elected to Supreme Electoral Council», January 5, 2023
4. Alan Makovsky, Center for American Progress, «Erdoğan’s Proposal for an Empowered Presidency», March 22, 2017
